ریشه شناسی واژه ی اسپانیا
نام اسپانیا از ریشه Hispania است، رومی ها برای اشاره به مجموع سرزمین های شبه جزیره ایبری از این کلمه استفاده می کردند، در حالی که یونانی ها برای اشاره به همین گستره ی جغرافیایی واژه Iberia را به کار می بردند. ریشه کلمه Hispania لاتین نیست و به همین سبب نظریه های گوناگونی درباره منشا این لغت وجود دارد که در برخی موارد با هم متناقض اند.
Hispania واژه ای فنیقی است، و اولین بار در کتیبه هایی به زبان اوگاریتی[1] مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد ثبت شده است. فنیقی ها اولین اقوام غیر بومی بودند که به واسطه تجارت و دریانوردی به شبه جزیره رسیدند و تمدن و نفوذ خویش را در این سرزمین گسترش دادند، شهر کادیس[2] (Cádiz)
را فنیقی ها پایه گذاری کردند که باستانی ترین شهر اروپای غربی است. رومی ها نیز پس از غلبه بر کاتاژها و تسلط بر ایسپانیا از همان نامگذاری مرسوم کارتاژها برای نامیدن این منطقه استفاده کردند و معنی این واژه را اینگونه تفسیر کردند: پیشوند i به معنی ساحل، جزیره یا همان سرزمین، Ya به معنی منطقه و بن واژه ی spn را که در زبان عبری می توان آن را بصورت Saphan تلفظ کرد، خرگوش معنی کردند؛ هر چند این کلمه در عبری به معنی دقیق خرگوش نیست، بلکه نوعی جونده است شبیه خرگوش که در دشت های حاصلخیز شمال آفریقا زندگی می کند و در زبان فارسی خرگوش کوهی است. به هر حال رومیان واژه ی Hispania را “سرزمینی با خرگوش های زیاد” یا همان “خرگوشستان” معنی کردند. حتی در برخی از سکه های ضرب شده در دوران امپراتور آدریانو، برای اشاره به سرزمین ایسپانیا از تصویر نشسته ی بانویی استفاده می شد که کنار پایش خرگوشی قرار دارد.
کاندیدو ماریا تیگروس (Cándido María Tigueros) با این نظریه موافق نیست، وی که مورخ و عبری شناس قرن هجده اسپانیا است عنوان می کند از آنجا که الفبای فنیقی مانند عبری فاقد حروف با صداست در نتیجه spn را می توان با قرار دادن حروف با صدا sphan خواند که در آرامی و عبری و فنیقی به معنای شمال است، زیرا فنیقی ها از سواحل شمال آفریقا و به تعبیری جنوب شبه جزیره ی ایبری به این سرزمین رسیدند و در نظر ایشان این سرزمین در سوی شمالی دریا و سرزمین اصلی فنیقی ها یعنی آفریقا واقع بود. با این فرض کلمه ی i-spn-ya به معنی “سرزمین شمالی” خواهد بود.
خسوس لوییس کونچیّوسJesús Luís Cunchillos) (در کتاب دستور زبان فنیقی پایه (سال 2000) بیان می کند که ریشه لغت span از Spy گرفته شده که به معنی ذوب فلز است و بدین صورت i-spn-ya یعنی “سرزمین ذوب فلزات”.
طبق نظریه ی دیگری کلمه ی اسپانیا قدیمی تر از حضور فنیقی هاست و در اصل باید ریشه اصلی اش را در زبان باسکی جستجو کرد، زیرا در این زبان izpania یا izbania از دو کلمه ی iz و pania یا همان bania تشکیل شده است که اولی به معنای دریا و دومی به معنی تقسیم کردن و بخش کردن است که بدین گونه این کلمه با ریشه شناسی باسکی به معنی سرزمینی است که دریا را قسمت می کند.
برخی دیگر اعتقاد دارند که این کلمه حتی از این هم قدیمی تر است و برگرفته از نام پادشاهان اساطیری اسپانیا است، یعنی Hispalo و پسرش Hispano که به ترتیب پسر و نوه ی هرکولس می باشند.
تمامی این فرضیه ها دارای پایه هایی علمی و تاریخی اند و به واقع نمی توان یکی را بر دیگری ارجح دانست، با این حال عموما واژه ی اسپانیا را “خرگوشستان” معنی می کنند و وارد جزییات نمی شوند که این امر موجب چشم پوشی از فرضیه های صاحب نظرانی است که همگی شایان توجه و اندیشه است.
